W „Gazecie Wyborczej” pojawił się wywiad Agnieszki Jucewicz dotyczący współczesnej udręki związanej z podejmowaniem niezliczonych decyzji dziennie oraz ze zjawiskiem tzw. paradoksu wyboru. Na pytania odpowiada profesor psychologii w Swarthmore College w Pensylwanii, Barry Schwartz:
„Agnieszka Jucewicz: Wie pan, co robi mój sześcioletni syn, gdy go pytam, w co by się chciał pobawić albo co ma ochotę zjeść?
Barry Schwartz: Co?
Rzuca się z rozpaczą na kanapę, wykrzykując: „Nie wiem!”. Zwykle doprowadzało mnie to do szału, ale po lekturze pana książki „Paradoks wyboru” zrozumiałam, że on naprawdę cierpi.
– A razem z nim wielu dorosłych, którzy są równie nieszczęśliwi, stając w obliczu tysiąca decyzji dziennie. Może już nie rzucają się z płaczem na kanapę, za to żyją w potwornym napięciu i lęku. Dokonywanie wyboru przez dzieci to zresztą szalenie ciekawy i kompletnie zaniedbany obszar badań naukowych. Niesłusznie, bo problem będzie się pogłębiał. Dzieci uczą się od dorosłych, a dorośli są coraz mniej sprawni, jeśli chodzi o umiejętność wybierania.
Na czym właściwie polega ten problem z wyborem?
– Na tym, że dzisiaj jest on po prostu zbyt duży! Liczyła pani kiedyś, ile jest rodzajów płatków w supermarkecie, w którym robi pani zakupy? Ile sosów do makaronów, ile win?
To źle, że tak dużo? Przecież każdy może znaleźć coś dla siebie.
– Przez długi czas duży wybór kojarzył się z wolnością, autonomią i samostanowieniem. W świecie, w którym istnieje praktycznie nieskończona liczba opcji, każdy znajdzie, jak to pani określiła, „coś dla siebie”. Tyle że okazało się, że kiedy mamy tysiąc możliwości, pojawia się podstawowy kłopot z określeniem, czym to „coś dla siebie” tak naprawdę jest. Wtedy wybór przestaje już być błogosławieństwem. W 2000 roku Sheena Iyengar i Mark Lepper, amerykańscy naukowcy, w sklepie z luksusowymi towarami wystawili słoiki z egzotycznymi dżemami do degustacji. Każdy z klientów dostał bon uprawniający do jednodolarowej zniżki, gdyby zdecydował się na kupienie któregoś z tych dżemów. Gdy wystawiono sześć rodzajów smaków, na zakup zdecydowało się aż 30 proc. klientów. Ale gdy zwiększono asortyment do 24 smaków, odsetek kupców zmalał do 3 proc. Większy wybór paraliżował ludzi. Praca Iyengar i Leppera opisująca ten eksperyment nosi tytuł „Kiedy wybór demotywuje” i jest bodaj pierwszym naukowym dowodem na to, że za dużo dobrego może szkodzić.
Dlaczego tak się dzieje?
– Moje długoletnie badania nad tym zagadnieniem pokazują, że rośnie grupa osób, które boją się dokonać jakiegokolwiek wyboru, by nie mieć poczucia, że źle wybrały. Wolą niczego nie wybierać, niż czuć się przegranymi.
Ale ci, którzy się na coś zdecydują, wcale nie mają się lepiej. Często czują niedosyt, a nawet żal i poczucie winy, bo zaczynają się rozwodzić nad tym, co by było, gdyby wybrali jedną z możliwości, które właśnie odrzucili. „A może któryś z tych pozostałych 23 dżemów byłby lepszy?”. Ten stan swoistego paraliżu coraz częściej dostrzegam u moich studentów. Chociaż to bardzo zdolni ludzie z ogromnym potencjałem, kończą studia i kompletnie nie wiedzą, co ze sobą począć. Lądują więc w byle jakiej pracy, żeby tylko opłacić czynsz i mieć na jedzenie. I tak sobie trwają. Wie pani, że Starbucks ma najlepiej wykształconą kadrę w Stanach Zjednoczonych? (…)”
cały tekst jest dostępny na stronie internetowej „Gazety Wyborczej”:
www.wyborcza.pl/magazyn/1,145323,18112084,Ksiaze_z_bajki_cie_wykonczy.html
„Nie napiszę, jak mam na imię, ile dokładnie mam lat, gdzie mieszkam, pracuję i jaki kierunek studiów skończyłam. Nie napiszę także, jak wyglądam, jakie mam zainteresowania, czy mam rodzeństwo. Opowiem tyle, ile mogę opowiedzieć, nie pozwalając, by ktoś mnie zidentyfikował. Bo to, o czym zaraz napiszę, to mój najpilniej strzeżony sekret, znany tylko kilku osobom z mojego najbliższego otoczenia.
„Lojalność – co to takiego?
Tak rozmowa została opisana na stronie internetowej popularnej radiowej „czwórki”:
„Czym jest psychoterapia? Jaki jest jej cel? Jaki przebieg może mieć terapia? Jaką rolę w czasie psychoterapii odgrywa psychoterapeuta? Co możemy osiągnąć w czasie terapii?
„Mądrze przecięta pępowina to podstawa do tego, by w przyszłości mieć poczucie sensu i celu. Łatwiej go znaleźć, gdy rodzic dał przyzwolenie na bycie sobą, pozwolił się zbuntować. Nie uzależnił, nie uwiązał. Bo dzieci nie należą do rodziców. Nie żyją po to, by ich zadowalać. Nie są im nic dłużne.
„Ewa Pągowska: – Dlaczego święta tak często nas rozczarowują?
„Oczekujemy potomstwa. Wreszcie rodzi się mały człowiek. Radość, euforia, zachwyt i… kilka dni po porodzie coś się zaczyna dziać, coś co nie pasuje do tego ślicznego obrazka. Z początku wygląda jak depresja poporodowa. Lecz „baby blues” to stan emocjonalny. Jaki jest i jak sobie z nim radzić?
„Mam przekonanie, że bliskość to słowo ‘wytrych’. Niby oczywiste, niby wszyscy wiedzą, ale koniec końców nie ma jasności czym naprawdę jest.
„Uważa się obecnie, że osoby po przebytej traumie zachowują utajoną pamięć traumatycznych zdarzeń w swoich mózgach i ciałach. Pamięć ta często wyraża się w objawach zespołu stresu pourazowego – koszmarach, flashbackach, reakcjach przestrachu i zachowaniach dysocjacyjnych. W gruncie rzeczy ciało takiej osoby nie pozwala o sobie zapomnieć. Dr Peter Levine wyjaśnia, że trauma jest po prostu nie do końca rozładowaną energią, która została zmobilizowana w organizmie w momencie zagrożenia życia (tak nasze ciało traktuje każdy upadek czy nawet drobną stłuczkę samochodową, nie mówiąc już o poważniejszych przekroczeniach granic ciała i psyche). Jeżeli ta energia pozostanie uwięziona w organizmie, może latami chaotycznie szukać wyjścia, tworząc najrozmaitsze nieswoiste objawy. Jeżeli jednak świadomie ją rozpoznamy, możemy pozwolić ciału ją delikatnie rozładować i znowu wprawić w ruch naturalny przepływ energii witalnej w całym organizmie.